चॅम्पियन

"भलत्याच मुलीबरोबर संसार करायची पाळी आली होती ती टळली म्हणून विश्वनाथला अतोनात समाधान वाटत होतं. मुलीला रूप नाही, वर्णदेखील गोरा नाही."

अशी सुरुवात असलेली कथा विजय तेंडुलकरांनी त्यांच्या विशीत म्हणजे १९४७ च्या सुमारास लिहिली, जी तेव्हा प्रचंड गाजली होती. 'तेंडुलकरांच्या निवडक कथा' हे दर्जा पुस्तक ५-६ वर्षांपूर्वी वाचनात आलं होतं. पुस्तकाची सुरुवातच या दीर्घकथेने होते. कथेचं नाव आहे - 'आमच्यावर कोण प्रेम करणार'.

असं नाव का असावं? तेव्हाची पुरुषांची (की काहींची अजूनही) मानसिकता आणि रंगावरून मुलींना लग्नाच्या बाजारात येत असलेला न्यूनगंड याभोवती फिरणारी ही कथा आणि कथेत पुढे या मानसिकतेवरच हल्ला करत पेटून उठणारी ती कथेची नायिका - एक काळीसावळी मुलगी. आईच्या आग्रहाखातर ‘दाखवण्याच्या’ कार्यक्रमाच्या वेळी तोंडाला पावडर फासणारी, आणि तसं तेव्हाच त्या मुलाला सांगणारी, पुढे साखरपुड्यानंतर मुलाकडच्यांनी निर्णय फिरवताच उसळून जाब विचारणारी. खास तेंडुलकर शैलीतली वैचारिक आक्रमक कथा. 

मग आठवतो 'विवाह' सिनेमा. सुंदर अमृता रावशी शाहिद कपूरचा विवाह ठरतो, आणि विवाहाआधी काही दिवस एका दुर्घटनेत ती भाजून तिचा चेहरा काहीसा खराब होतो, मुलीचे पालक नेहमीप्रमाणे आलोकनाथ असल्याने ते चिंतीत होतात (वडील नव्हे, पालक.. काका असतात ते सिनेमात तिचे).. पण तेव्हाही रंगावर नव्हे तर हाडामांसाच्या व्यक्तीवर प्रेम केलेला नि म्हणूनच विवाहाचा निर्णय न बदलणारा शाहिद एका ‘विशिष्ट’ मानसिकतेसाठी एक छान मेसेज देऊन जातो.

झिम्बाब्वेची अर्थव्यवस्था (आणि त्यांचे क्रिकेट) सध्या कितीही बोंबललेल्या अवस्थेत असो, पण त्यांचे प्रेसिडेंट रॉबर्ट मुगाबे हे वर्णद्वेषाच्या विरुद्ध आवाज उठवण्यासाठी चर्चेत असतात अधूनमधून. त्यांचे एक भाषण फार गाजले होते. काहींनी त्यातले मुद्दे गमतीत घेतले, तर काही ठिकाणी त्यावर गंभीर  परिसंवादही झडले. (त्यांची वाक्ये दाखवणारी इमेज सोबत जोडत आहे.)

काही खेळाडू जगात सगळ्यांसाठीच लव्हेबल असतात, त्यातलाच एक आणि खऱ्या अर्थाने एन्टरटेनर असा वेस्ट इंडिजचा अष्टपैलू खेळाडू ड्वेन ब्राव्होने 'चॅम्पियन' नावाचं एक गाणं केलं होतं मागच्या वर्षी, ते जरूर ऐका, त्याचे शब्द पहा. कोणत्याही क्षेत्रात चॅम्पियन असलेल्या काळ्यासावळ्या व्यक्तींना  डेडिकेट केलेले हे गाणे. लारा, गेल, ब्राव्हो, पोलार्ड, जॉर्डन, बोल्टसारखे पुरुष खेळाडू, किंवा सेरेनासारखी टेनिसस्टार, किंवा मिस युनिव्हर्स वेन्डी इतकंच काय ओबामा, मंडेला अशा नेत्यांपर्यंत अनेक कृष्णवर्णीय दिग्गजांना हे गाणं आपल्यासमोर आणतं. यंदाच्या ऑस्करमध्ये बेस्ट मूव्ही अवॉर्ड देताना गोंधळ झाला खरा पण 'मूनलाइट' ला हे बक्षीस मिळालं यावरून हॉलिवूडही आता 'ब्लॅक'ला आदर देताना दिसतंय. हा सिनेमा कृष्णवर्णीय पात्रांभोवती फिरणारा आहे. जिथे हॅले बेरीला ऑस्कर मिळालं की ‘चर्चा’ होते, किंवा विल स्मिथचं ऑस्कर हुकल्यावरही ’चर्चा’ होते ते ऑस्कर आता कृष्णवर्णीयांना आणि त्यांच्या कलाकृतींना पुरस्कार मिळताना फारशी चर्चा न करता हा बदल स्वीकारत चाललंय हे पाहून बरं वाटलं.

माझ्या एका गोऱ्यापान कोब्रा मित्राला काळी (सावळी नव्हे, काळी) मुलगी आवडली होती, दोघे अफाट प्रेमातही होते, करियरही छान, दोघे इंजिनियर नि आयटीमध्ये.. पण एकतर तिची जात वेगळी, आणि मुलाच्या आईला गोरीपान मुलगीच सून म्हणून हवी होती.. 'होत असलेल्या विरोधात जातीपेक्षा रंगाचा भाग जास्त आहे, जोडी विजोड दिसेल असं आईचं मत आहे' हे मित्राकडून ऐकलं होतं. मुलीच्या घरूनही (एक अमुक लाख अमुक घराणे) जबर विरोध होता. फार विचारात टाकणारे होते ते मुद्दे. पुढे हवी तशी मुलगी त्यांना सून म्हणून मिळाली, त्यांचे लग्न झाले वगैरे. पण मुद्दा असा की मुलांच्या मनात हे बीज रोवतं कोण की 'बाबा रे, मैत्रीण असेल तर ठीक, पण सून मात्र गोरीच हवी हो'. यामागचे कारण कदाचित सुबोध भावे, गिरीजा ओक अभिनित 'अडगुलं मडगुलं' या सिनेमात सापडेल, इच्छुकांनी जरूर पहा. गोऱ्याघाऱ्या घराण्यात सावळे मूल जन्माला आलेच कसे यावरून घाणेरड्या शंकाकुशंका, सुनेला सहन करावा लागलेला त्रास यावर हा सुंदर सिनेमा भाष्य करत होता. 'नितळ' हाही असाच एक सुंदर सिनेमा - अंगावर कोड असलेल्या मुलीला सून म्हणून स्वीकारताना एका धुमसत्या सुशिक्षित घराची होणारी चिडचिड, छुपा विरोध दाखवणारा.

आपल्याकडे इंग्रज जे काय गोऱ्या चामडीचं आकर्षण ठेवून गेलेत, ते अजून तितकंसं कमी होताना दिसत नाहीये. पण मी कित्येक गोरी मुलं अशी पाहिलीत की ज्यांना सावळ्या मुलीच स्मार्ट वाटतात. (मी बऱ्यापैकी गोऱ्यात मोडतो आणि माझंही हेच मत आहे, थँक्स टू माय पहिलं प्रेम..) मग तमन्ना भाटियाकडे एकटक पाहता येईल की काजोलकडे असे प्रश्न त्यांना पडत नाहीत. प्रश्न पडतो तो हा की चित्रांगदाला, बिपाशाला ब्लॅक ब्युटी का म्हणायचं, नुसतं ब्युटी का म्हणायचं नाही? पण ऑलिम्पिकमध्ये मेडल जिंकली तरी पी व्ही सिंधूची जातच ज्या देशात आधी पाहिली जाते आणि सावळी असल्याने तिला मॉडेलिंगच्या फार संधी मिळणार नाहीत अशा चर्चा होतात तिथे इतका बदल एका रात्रीत तर होणे शक्य नाही. खरंतर विठ्ठलासारखे आपले देवही सावळे दाखवले आहेत, त्यावर कित्येक गाणीही आहेत. भक्ती करायला देव सावळा चालतो पण 'गोरी गोरी पान फुलासारखी छान, दादा मला एक वहिनी आण' सारख्या गाण्यातून घरी येणारी सून मात्र गोरी हवी हे बालपणापासूनच मुलांच्या मनात का भरवले जाते हा जबाब कुणाकडे मागायचा? मुळात हे असे शब्द असणारे, असा संस्कार करणारे हे गीत 'बालगीत' का आहे? अशा गाण्यांवर रेसिस्ट म्हणून बंदी का घालू नये? कुणी सांगितलं मग सावळ्या मुली फुलासारख्या छान नसतात?

मुलगा असो किंवा मुलगी, आजकाल प्रेझेंटेबल राहण्याचा जमाना आहे, कॉर्पोरेट जगतात वावरायचे असते, मार्केटिंग, प्रमोशन करत सतत फिरायचे असते.. मग शाहरुख मुलांच्याही फेअरनेस क्रीमची जाहिरात करतो आणि अनेक मुलंही सौंदर्यप्रसाधनं वापरतात. कित्येक मुलांना क्लीन शेव्हन किंवा प्रॉपरली ट्रिम्ड दाढी असल्यावर जास्त कॉन्फिडन्ट वाटतं, तसं कित्येक मुलींनाही त्या गोऱ्या असल्यावर (किंवा झाल्यावरच) उत्साही, कॉन्फिडन्ट वाटतं का? (कम्फर्टेबल नसाल तर उत्तर नका देऊ, पण हे मी विचारलं कारण एक सावळी मैत्रीण तिचं लग्नाचं वय आलं तशी अचानक ब्युटी पार्लरच्या वरचेवर वाऱ्या करू लागली, वेगळीच दिसू लागली, काहीशी गोरी झालीही पण तिच्या चेहऱ्यातला गोडवा, जिवंतपणा, चार्मच निघून गेला. आणि मग स्वत:च स्वत:ला गोऱ्या बनवलेल्या त्या मुलीचं लग्न झालं - एका सावळ्या मुलाशी)

टेलिशॉपिंग तसेच इतरही रोजच्या जाहिरातींचे कंबरडे मोडणारी आणि ग्राहक जनजागृती करणारी रझा मुरादची एक जाहिरात लागायची मध्यंतरी - 'कोई भी क्रीम ४ दिन में आपको गोरा नही बना सकता और कोई भी तेल ७ दिन में आपके सर पर बाल नही उगा सकता'.. अशावेळी तापसी पन्नू, कंगना राणावतसारख्या लौकिकार्थाने गोऱ्या नट्या स्वत:च जेव्हा फेअरनेस क्रीमची जाहिरात आणि त्याचे ब्रॅण्डिंग करणारे कार्यक्रम नाकारतात, तेव्हा खरंच 'चलो, कोई तो है' वालं फिलिंग येतं.

बाकी बऱ्याच मुलींचा खरंतर म्हणे त्यांच्यासाठी मुलगा निवडताना ‘टीडीएच’ (टॉल डार्क हँडसम) क्रायटेरिया असतो. म्हणूनच वैभव तत्त्ववादीवर भूषण प्रधान किंवा सिद्धार्थ चांदेकरपेक्षा जास्त मुली मरतात. मिलिंद सोमण हे दोन शब्द लिहितानाही असंख्य जळणारे पुरुष दिसतात.. साला म्हातारा होतच नाही.

छान, प्रेझेंटेबल दिसणं, राहणं वेगळं आणि गोरं दिसणं, राहणं वेगळं.. यात मुलांनी, मुलींनी, त्यांच्या पालकांनी कुणीच गल्लत करू नये. हे एकत्रित झालं कीच मोठ्या आवाजात म्हणता येईल - समाज गेला उडत... 

-- पराग पुजारी