बाबांवर मी बोलतो काही (लष्करी जीवन – भाग १०) 

आर्मी मेडिकल ऑफिसरची सही घेऊन त्यांना ते लो मेडिकल कॅटेगरीसाठी एप्रूव्ह करणारे सर्टिफिकेट घेऊन बाबा इकडे युनिटमध्ये आले.. आणि झालं, आता इकडे युनिट खवळलं. आता युनिटने बाबांना रिलीज करायला नकार दिला, त्यासाठी त्यांना काही गूळ लावण्याचा प्रकारही झाला. आता हे काय?

“व्हाय आर यू मेडिकली डाउन?” वगैरे प्रश्नांची सिनियर्सकडून सरबत्ती सुरु झाली. खरंतर ‘इंडेक्स फिंगर सिव्हीयरली इंज्युर्ड, ही इज अनेबल टू फायर, नॉट इव्हन मेडिकली फिट फॉर अदर डेली कॉमन एक्सरसाईझेस अँड ड्यूटीज लाइक लोडिंग अँड अनलोडिंग.. हेन्स एप्रूव्हड एज मेडिकली डाउन अँड धस पुट इन लो मेडिकल कॅटेगरी’ हा ऑथेंटिक ऑफिशियल आर्मी मेडिकल रिपोर्ट वाचूनही ते असं विचारत होते. त्यांचं म्हणणं असं की उद्या गरज पडलीच तर तुम्ही फ्रंटवर जाऊ नका तोफा आणि रायफल्स घेऊन, हाताळू नका त्या गोष्टी. पण सर्व्हेयर म्हणून रहा, इथेच फक्त ऑफिसवर्क करा वगैरे.

पण आता १८ वर्षे सर्व्हिस झाल्यावर आणि शेवटी शेवटी रेजिमेंटही बदलली गेल्यावर तसंही प्रमोशन इतक्यात नव्हतं, फक्त ऑफिसवर्क ही ऑफर गूळ लावण्यापुरती असते हे आधीच्या काहीजणांच्या उदाहरणांवरून तिथे बाबांनी पाहिलं असावं. पण अगदी बेसिक पण महत्त्वाचं म्हणजे १९६५ आणि १९७१ या दोन मोठ्या युद्धांत आणि लेह, लदाख, सियाचीन, पूंछसारख्या अनेक ठिकाणी काही लहानमोठ्या चकमकीत सहभागी झाल्यावर आता फ्रंटवर न जाणं, तोफा नि रायफल्स पहिल्यासारख्या सक्षमतेने हाताळू न शकणं यासारखे अस्सल सैनिकाला दुसरे दु:ख नाही. मग तिथे त्या वातावरणात राहणं नको वाटतं, की डोळ्यांसमोर दिसतायत बाकीचे सगळे या सगळ्या ड्यूटीज करताना आणि आपण मात्र...

तुटक्या बोटाकडे बघत त्यांना हा कठोर निर्णय घेणं भागच होतं. शिवाय बाबांचं लग्न होऊनही आता चार वर्षे झाली होती. पहिली झालेली मुलगी जन्मानंतर अवघ्या चार दिवसांत गेल्यावर आता नुकतेच त्या चालू वर्षी १९८३ ला एका मुलाचे ते बाबाही झालेले होते (हा माझा मोठा भाऊ प्रवीण.. आमची जी ताई असली असती तिचा १९८१ साली जन्म झाला तोच चार दिवसांचं आयुष्य जगण्यासाठीच जणू, मग अशावेळी इकडे आईची मन:स्थिती काय असेल), त्यामुळं एकूणच हाही सगळा विचार करून घरच्या या जबाबदारीमुळे घरची ओढही आता पहिल्यापेक्षा जास्त होती.

शेवटी अठरा वर्षे सर्व्हिस करून मग १२७८५०१ या बॅज नंबरने निवृत्ती घेतली. पेन्शनसाठीचे ट्रेजरी ऑफिसर सर्टिफिकेट, डिस्चार्ज बुक, पीपीओ (परमनंट पेन्शन ऑर्डर) वगैरे सोपस्कार पार पडले. तेव्हा पेन्शन सुरु झाली ती साधारण २९१ रुपये. खरंतर लो मेडिकल कॅटेगरी असल्याने ती संबंधित मेडिकल सर्टिफिकेट्स सादर करून पेन्शन बेसिकच्या जास्तीत जास्त २०% पर्यंत अधिक मिळू शकते. अर्थात तुमच्या फिजिकल डिसएबिलिटीच्या तीव्रतेनुसारच. पण त्यासाठी तहहयात दर दोन वर्षांनी संबंधित ऑफिसात स्वत: हजर राहून दाखवणं की ‘बाबांनो रे, मी जिवंत आहे अजून आणि हे पहा माझे फिजिकल डिसएबिलिटीवाले बोट’... हा एकतर शुद्ध वेळखाऊ वैताग, कारण अशा ऑफिसेसमध्ये अगदी अंदाधुंद कारभार असतो, कामे वेळेवर होत नाहीत. (म्हणजे तेव्हा १९८३ची तरी ख्याती अशीच होती, आत्ता कुठे आपण जरा पेपरलेस वर्क वगैरे करायला शिकतोय, पण तेही फारच कमी.) कुठल्याही सरकारी ऑफिसची पहिली ओळख अजूनही दुर्दैवाने फायलींचा ढिगारा हीच आहे. आणि तरीही यांचे डॉक्युमेंटेशन नीट नसते, हवी असलेली डॉक्युमेंट्स वेळेवर मिळतील तर शपथ.

पुढे इकडे सांगलीत येऊन बाबांनी निर्लेप या किचन एक्सेसरीजच्या बिझनेसमध्ये स्वत:ला गुंतवून घेतले होते, मग ही धावपळ करणे शक्य नव्हते. म्हणून मग ‘ही सवलत आणि वाढीव पैसे मला नकोत’ हे सांगणारे हे ‘अनविलिंग सर्टिफिकेट’ सही करून सोल्जर बोर्डाला द्यावे लागते ते त्यांनी लिहून दिले, अन्यथा आज पेन्शनसोबत ते मिलिटरी मेडिकल बोर्डाचेही साधारण (सुधारित पेन्शनप्रमाणे) किमान दोन-तीन हजार तरी एक्स्ट्रा मिळत असते. अर्थात अजूनही ते कसलेसे एक सर्टिफिकेट घेऊन स्वत: सांगलीतल्या जिल्हा सैनिक बोर्डात जाऊन वर्षातून एकदा वगैरे हजेरी लावावी लागतेच की ‘मी अजून जिवंत आहे आणि माझी पेन्शन मी स्वत:च घेतो आहे.’ पण एक्स-सर्व्हिसमेनसाठी हे तसे कॉमनच आहे, अनेकांना माहीतही असेल.
                                                                               ***

घरातल्या बाबांच्या त्या दोन ट्रंक्स हा आम्हा दोघा भावंडांसाठी नेहमीच कौतुकाचा आणि कुतूहलाचा विषय राहिलाय. ट्रंकवर त्यांचे नाव, १२७८५०१ हा नंबर आणि ट्रंकमध्ये त्यांचे मिलिटरीचे ड्रेस, वेगवेगळ्या प्रकारचे बूट (अगदी शोलेमधल्या ठाकूरसारखे सोलला खाली खिळे असलेलेही), त्यांचा बॅज, कॅप, बेल्ट, आणि सर्वात कौतुकास्पद म्हणजे ती पाच मेडल्स. एक अमूल्य ठेवा!! 

बाबांची मेडल्स 

१९९५ साल.. एक गुरुवार.. दादाला हाक मारताना अचानक बाबांना घरीच पॅरॅलिसीसचा जोरदार अटॅक आला आणि ते कोसळलेच. पण मग त्यातूनही ते जिद्द आणि विलपॉवरच्या जोरावर बाहेर आले. हे डॉक्टरांचंच मत. आम्ही तेव्हा तसे लहानच होतो, पदर खोचून आईने प्रचंड प्रचंड धावपळ केली. त्यावेळी कदाचित बाबांच्या उजव्या पायाला उजव्या हाताचे अप्रूप वाटत होते, की ‘ह्याचे हे एक बोट वाकत का नाही, स्पेशल दिसतंय हे बोट’, आपण असे का नाही असं त्याला वाटत असावं.. सांगण्याचा मुद्दा.. जोराचा अटॅक आणि अलीकडेच सुरु झालेले डायबेटीस यामुळे तेव्हा संपूर्ण पायालाच धोका होता. एरवीही डायबेटीस पेशंट्सना पाय फार जपावा लागतो, आणि अशावेळी तर जास्तच.. नाहीतर गँगरीन होऊन अख्खा पायच कापून काढावा लागतो. उशीर केला असता तर तीच वेळ येऊ शकेल असं डॉक्टरांचं म्हणणं पडलं, म्हणून मग ते टाळण्यासाठी त्यांची उजव्या पायाची करंगळी तेव्हा कापण्यात आली. पायावर किंचितसे काळसर डाग मात्र राहिले. पण त्यावेळी तो निर्णय योग्यच होता. तेव्हा ‘बोटावर निभावणं’ म्हणजे अक्षरश: काय असतं हे आम्ही पाहिलं आणि बाबांनी अनुभवलं. 

त्यांच्या त्या मोठ्या आजारात पैसा पाण्यासारखा खर्च झाला. पैसा उभा करण्यात कष्टाने उभा केलेला स्वत:चा बिझनेस, म्हणजे निर्लेप, मिल्टन, सहेली, टेबलटॉप, अशोक स्टोव्ह इत्यादी किचन एक्सेसरीजच्या अनेक एजन्सीज हातात असलेली प्रवीण इंडस्ट्रीज ही फॉर्मातली कंपनी आणि घर, गाडी वगैरे सगळंच पणाला लागलं होतं, ते सगळंच गेलं. नंतरही म्हणजे हॉस्पिटलमधून डिस्चार्ज मिळून घरी आल्यावरही पायात ताकद येण्यासाठी त्यांना कबुतराच्या रक्ताचं मालिश करायला एकजण येत होता. लवकर रिकव्हरी होण्यासाठी हा उपाय बरेचदा डॉक्टरांकडून सुचवला जातो.

तशा अडचणी बऱ्याच होत्या, पण आमचं शिक्षण पूर्ण करणं हेच आईबाबांचं पहिलं ध्येय होतं. वाट्टेल ते कष्ट करून आईबाबांनी आम्हाला शिकवलं, मोठं केलं. दादा (मोठा भाऊ प्रवीण) आता तसा सेटल्ड आहे, मी अजूनही धडपडतोय. पण जसा कोणत्याही मुलांना वाटतो तसाच आम्हांलाही आईबाबांचा अर्थात या सगळ्यासाठी प्रचंड अभिमान वाटतो.

तुम्ही कुणीही असा, काहीही असा, कुठेही असा, पण आईबाबांना कधी चुकूुनही दुखवावंसं वाटलंच तर त्याआधी प्लीज स्वत: आत्महत्या करा.
                                                                                ***
बाकी काय सांगू, एवढे भाग होतील असं खरंच वाटलं नव्हतं. लष्करी जीवन हा तसा रुक्ष विषय, पण एका अनाम अंत:प्रेरणेने लिहित गेलो. पण कदाचित भवताली घडणाऱ्या काही गोष्टीही म्हणजे सियाचीन ग्लेशियरमध्ये वाचलेल्या हनुमंतअप्पा यांचं नंतर झालेलं निधन, त्याचवेळी मीडियाने हाइप केलेल्या जेएनयूसारख्या काही देशविघातक गोष्टी, एकीकडे दहशतवाद्याच्या अंत्ययात्रेला होणारी गर्दी तर दुसरीकडे हुतात्मा संतोष महाडिक यांच्या पत्नीनेही सैन्यात जाण्याची दाखवलेली जिगर किंवा इस्रोच्या इकॉनॉमिकल  मोहिमेत स्वयं हा आपला उपग्रह सोडूनही मीडियाकडून दुर्लक्षित राहिलेले पुणे सीओइपी कॉलेजचे हुशार इंजीनियर्स (कारण त्यांनी देशविरोधी काही केलं नाही ना हिरो व्हायला) अशा अनेक गोष्टी आजूबाजूला घडत होत्या. काही अस्वस्थ करत होत्या, काही बळ देत होत्या. यातूनही सैनिकांचं किंचितसं का होईना पण जगणं समोर आणावंसं वाटलं असेल मला. मग मी लिहित गेलो, तुम्हीही उत्सुकतेने वाचत गेलात.. छान वाटलं.

लेखमाला लिहायची असं खरंतर ठरवलं नव्हतं एक दोन पोस्ट्समध्ये थोडक्यात सांगणार होतो, पण पहिला भाग शंभरावर लोकांनी वाचून मग अनेकांनी सविस्तर लिहिण्यास सुचवलं. नंतर बाबांकडून नीट माहिती घेऊनच वेळ घेऊन लिहिलं. माझा लेखमालेचा असा हा पहिलाच प्रयत्न.. सर्व वाचकांचे मन:पूर्वक आभार. आपला भारत देश भारीच आहे, चला सगळे मिळून देशासाठी आणखी काहीतरी चांगलं करूया, देश पुढे नेऊया.

भारतीय सेनेच्या प्रत्येक सैनिकाला मनापासून सॅल्यूट!

भारतमाता की जय!! जय हिंद !!!

(लेखमाला समाप्त.. धन्यवाद) 

  ..